در دوران همه‌گیری و کمبود نیروی توانمند در حوزه‌های برنامه‌نویسی در همه جای دنیا، رضایت شغلی توسعه‌دهنده‌ها بیشتر از همیشه اهمیت پیدا کرده است. اما برای مدیران و تیم‌هایشان، دستیابی به رضایت شغلی همیشه دشوار بوده است. به‌راحتی می‌توانیم درباره قوانین و اخلاق کاری صحبت کنیم؛ مسائلی که بر نرخ درآمد یک توسعه‌دهنده نرم‌افزار تاثیر می‌گذارد. اما وقتی صحبت از رضایت شغلی به میان می‌آید، دیگر بحث میزان حقوق یا مبالغ تشویقی مطرح نیست. اگر سازمان رهبری قدرتمند و دستورالعمل‌های کاری روشنی نداشته باشد، نمی‌تواند در میان توسعه‌دهنده‌ها رضایت شغلی ایجاد کند. در این شرایط، احتمال زیادی وجود دارد که توسعه‌دهنده‌ها پس از مدت کوتاهی کار خود را ترک کنند. اما تعریف رضایت شغلی برای توسعه‌دهنده‌ها چیست؟ در این مقاله به تعریف رضایت شغلی و چگونگی دست یافتن به آن صحبت می‌کنیم. با ما همراه باشید.
رضایت شغلی چیست؟
به‌طورکلی، رضایت شغلی یعنی حال خوبی که کارمندان در محل کار دریافت می‌کنند. این حال خوب نیاز اولیه هر کارمندی است و بر تمام جنبه‌های کاری آن‌ها تاثیر می‌گذارد؛ جنبه‌هایی همچون تعهد به سازمان، انگیزه کاری، لذت رفتن سر کار و عضوی از تیم بودن. همچنین، کارمندان راضی بهره‌وری بالاتری دارند. آن‌ها از نقشه کلی راه باخبرند و کدهای بهینه‌تری تولید می‌کنند.
رضایت شغلی معمولا در دو حالت در سازمان وجود دارد: کارمندان دوره‌ای طولانی در سازمان بمانند و پیوسته همکاران جدید به مجموعه اضافه شوند.
چه عواملی بر رضایت شغلی موثر است؟
به‌طورکلی، بخشی از رضایت شغلی به احساس ارزشمند بودن برمی‌گردد؛ یعنی کارمندان بتوانند بدون اینکه مدام کنترل و رسیدگی شوند، تصمیم‌گیری کنند و خودمختاری داشته باشند. برای دستیابی به این امر، مدیران باید به کارمندان اعتماد داشته و وظایف را به آن‌ها محول کنند. در چنین شرایطی، مدیران باید تنها برای باز کردن گره‌هایی که در مسیر راه آن‌ها به وجود آمده، دخالت داشته باشند.
همچنین ارائه یک مسیر کاری روشن در پروژه‌ها، باعث می‌شود که کارمندان کار خود را به بهترین نحو انجام دهند. در این صورت احتمال کمتری وجود دارد که آن‌ها ناراضی شوند. از طرفی، مدیران با ایجاد اعتماد و همدردی بین اعضای تیم خود، حس ارزشمند بودن و در نتیجه رضایت شغلی را بالا می‌برند. این مدیران همیشه در زمان موردنیاز در دسترس همکاران خود هستند.
بیایید به‌طور خاص در مورد توسعه‌دهنده‌ها صحبت کنیم. عدم توانایی در حل مشکلات برنامه‌نویسی، فشار زمانی، کار کردن با کدهای بی‌کیفیت یا بمباران اطلاعاتی شدن، عواملی هستند که بر نارضایتی آن‌ها تاثیر مستقیم می‌گذارد.
چرا توجه به رضایت شغلی در بین توسعه‌دهنده‌ها اهمیت دارد؟
نارضایتی یک توسعه‌دهنده می‌تواند روی انگیزه و تعهد کاری او تاثیر منفی بگذارد. در این شرایط، او ممکن است به دنبال کار دیگری بگردد، سطح بهره‌وری کاری‌اش پایین بیاید یا حتی روی همکاران دیگر هم تاثیر منفی بگذارد.
در شرایط نارضایتی کاری، توسعه‌دهنده‌ها ممکن است به سه شیوه عمل کنند:
- اولین مورد کنارهگیری است؛ برای مثال دیر سر کار آمدن، غیبت کردن یا استعفا دادن.
- کارمند ناراضی ممکن است غیرفعال یا بی‌علاقه شود.
- در نهایت، شخص ناراضی ممکن است زورگویی یا پرخاش کند که به‌طور حتم موجب آسیب می‌شود.
این واکنش‌ها عواقب منفی نارضایتی در سازمان را نشان می‌دهند. در نتیجه رضایت شغلی توسعه‌دهنده‌ها در موفقیت سازمان نقشی حیاتی دارد. ارزیابی آن‌ها در مورد رضایت شغلی و کار کردن روی نتایج آن روشی ضروری برای دستیابی به اهداف سازمانی است.
عوامل موثر بر رضایت شغلی توسعه‌دهنده‌ها چیست؟
کوچک‌ترین دروغ‌ها می‌تواند به فاجعه‌ای بزرگ تبدیل شود. در یک محیط کاری سالم، کارمندان به مدیران اعتماد دارند. به این معنی که آن‌ها از عواقب پذیرفتن اشتباهات خود یا گرفتن مرخصی استعلاجی نمی‌ترسند.
افراد در سازمان، کارهای زیادی انجام می‌دهند. بعضی از این کارها از سر اجبار و بعضی دیگر به‌منظور دستیابی به اهداف است. تفاوت میان کارمند باانگیزه و عالی با کارمند متوسط دقیقا اینجا مشخص می‌شود.
اگر کارمندان تنها از سر اجبار کاری را انجام می‌دهند و از انجام آن کار لذت نمی‌برند، سازمان هرگز به اهداف درخشان خود دست پیدا نمی‌کند. از طرف دیگر، اگر کارمندان واقعا به نتایج باکیفیت علاقه‌مند باشند و با رویکرد انگیزشی به کار بپردازند، تمام تلاش خود را می‌کنند تا به راه‌حلی نوآورانه و بهینه دست یابند.
نظم و ترتیب در انجام کارها از دیگر عوامل موثر بر ایجاد رضایت شغلی است. اگر کارمندان تصویر روشنی از جریان‌های کاری داشته باشند، رضایت شغلی بالاتری هم خواهند داشت. چراکه در این صورت آن‌ها درک می‌کنند مشکلات کاری از کجا نشئت می‌گیرد و برای رفع آن تلاش می‌کنند.
وقتی کارمندان تصویر روشنی از صفر تا صد پروژه نداشته باشند، دچار گیجی و سردرگمی می‌شوند. چراکه یک تیم تنها تعدادی از افرادی که روی یک پروژه خاص کار می‌کنند، نیست؛ بلکه گروهی است که به یکدیگر کمک می‌کنند تا به بهترین نحو آن پروژه را انجام دهند.
نقش منابع انسانی هم با استخدام افرادی که بتوانند باعث پیشرفت تیمشان شوند، بسیار مهم است. چراکه توانایی تعامل و کمک دوجانبه بین افراد تیم اهمیت خیلی زیادی دارد.
از طرفی، دادن فضای شخصی کاری یا خودمختاری به توسعه‌دهنده‌ها هم از اهمیت خاصی برخوردار است؛ چراکه باعث افزایش چالش افراد و بالا رفتن اعتمادبه‌نفسشان می‌شود. به‌جای اینکه توسعه‌دهنده‌ها برای نوشتن هر خط کد یا برگزاری هر جلسه متکی به شخص دیگری باشند، بهتر است فضای کاری شخصی داشته باشند تا خودشان برای رفع آن فکر کنند. وقتی یک فرایند، طولانی و مدیریت ذره‌بینی (micro-management) زیاد باشد، توسعه‌دهنده‌ها هم کم‌کم از کار کنار می‌کشند و خود را وقف کار نمی‌کنند.
چگونه رضایت شغلی را در تیم‌های فنی و مهندسی افزایش دهیم؟
رضایت شغلی یک حس غیرقابل‌تغییر نیست. اگر احساس می‌کنید کارمندان شما رضایت کافی را از شغلشان ندارند، باید برای افزایش آن تلاش کنید. این امر با انجام چندین کار ساده به‌راحتی قابل‌انجام است. از جمله این کارها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
اعتماد ایجاد کنید
با گفتن جملات زیر می‌توانید احساس اعتماد را در کارمندان خود شکل دهید:
- اگر به تاریخ تحویل نمی‌رسید، به ما بگویید تا کار متوقف نشود.
- اگر احساس بیماری می‌کنید، به ما بگویید. ما نمی‌خواهیم سلامتی شما را فدای کار یا هیچ چیز دیگری کنیم.
- اگر کسی از شما درباره فرایند کاری می‌پرسد، اول پرس‌وجو کنید و بعد پاسخ دهید و از دوباره‌کاری اجتناب کنید.
- اگر پاسخ چیزی را نمی‌دانید، محکم بگویید «نمیدانم!».
به توسعه‌دهنده‌ها انگیزه بدهید
برای انگیزه دادن به کارمندان خود می‌توانید از جملات زیر استفاده کنید:
- انگیزه درونی خود را پیدا کنید.
- درباره روشی که کاری را انجام دادید، با خودتان روراست باشید. تنها وقتی که اشتباهاتتان را بپذیرید، به یک فرد حرفهای تبدیل می‌شوید.
- به‌جای واکنش‌های سریع نشان دادن، فعال باشید. به‌جای پرسیدن درباره قدم بعدی، خودتان پیشنهاد بدهید.
نظم و ترتیب را رعایت کنید
با انجام کارهای زیر می‌توانید ارزش‌های خوب سازمانی را ترویج دهید:
- دادن حس و حال خوب به توسعه‌دهنده‌ها
- سازمان‌دهی
- ارتباطات منظم با مشتری‌ها
- تماس‌های منظم برای گزارش وضعیت
- کدنویسی تمیز (Clean Code)
- تست کردن‌های مکرر
همچنین بدین منظور به کارمندان خود بگویید:
- حواستان به گزارش‌های سروقت باشد.
- از نوشتن کامنتد کدها (Commented code) بپرهیزید.
- یک سری قوانین شخصی برای کار داشته باشید و به آن‌ها پایبند بمانید.
از کارآمدی کار گروهی خود مطمئن شوید
برای اطمینان از کارآمدی کار گروهی به کارمندان خود بگویید:
- کمک خواستن عالی است، اما درخواستتان را به‌روشنی بیان کنید.
کار را ابتدا پایه‌ریزی کرده و فرد را از صورت‌مسئله آگاه کنید تا فرایند برای او راحت‌تر شود. هدفتان باید همواره کمک کردن به موفقیت یکدیگر باشد.
به تیمتان اجازه تصمیم‌گیری بدهید، اما مواظب باشید از مسیر درست خارج نشوند
گاهی ممکن است که به‌عنوان مدیر یا رهبر گروه، دیدگاه وسیع‌تری نسبت کار داشته باشیم و احساس کنیم که کار در مسیر درست پیش نمی‌رود. مثلا ممکن است فکر کنیم که پس از چند ماه این کدها نیاز به بازنویسی خواهند داشت یا کار آن توسعه‌دهنده ارزشی ایجاد نمی‌کند. در این شرایط اول سعی کنید دلیل روش توسعه‌دهنده را درک کنید. شاید او دلیل محکمی برای نحوه کارش داشته باشد یا هدف پروژه را به‌درستی متوجه نشده باشد. اما درهرحال اینکه به‌سرعت فکر کنیم آن توسعه‌دهنده اشتباه کار می‌کند، بهترین شیوه مدیریت نیست.
گرفتن اعتمادبه‌نفس افراد به‌طور حتم کارایی آن‌ها را پایین می‌آورد. در نتیجه، برای اطمینان از درستی کارشان، بیشتر از قبل به شما متکی می‌شوند. به همین دلیل، باید افرادی با اعتمادبه‌نفس پرورش دهیم که بتوانند برای تصمیم‌گیری روی پای خودشان بایستند.
موانع را از سر راه بردارید
گاهی اوقات، توسعه‌دهنده‌ها نمی‌دانند چگونه از پس جزئیات تکنیکی کار بربیایند. ممکن است دید گسترده‌ای از کار نداشته باشند و درگیری با جزئیات سطح پایین مانع پیشروی پروژه شود. در این شرایط، ممکن است باز کردن گره کار برایشان سخت باشد. در این موارد، مداخله کردن و رفع مشکلات توسعه‌دهنده‌ها یا فراهم کردن ابزاری برای برطرف کردن آن‌ها، به‌منظور بالا نگه داشتن انگیزه و پیشروی پروژه یک راه‌حل عالی است.
چالش یادگیری ایجاد کنید و در این مسیر توسعه‌دهنده‌ها را هدایت کنید
کار بسیاری از توسعه‌دهنده‌ها ممکن است تنها به‌روزرسانی بخش‌های کوچکی از کد یا برطرف کردن باگ‌های احتمالی باشد. این امر پس از مدتی می‌تواند برای بعضی افراد کسل‌کننده شود. چراکه آن‌ها با شور و شوق یادگیری بیشتر وارد این حوزه کاری شده‌اند.
مدیران می‌توانند شرایطی را فراهم کنند که توسعه‌دهنده‌ها دوره‌هایی آموزشی را بگذرانند. اما اگر پس از آن شرایطی را فراهم نکنند که این افراد از دانش جدید خود استفاده کنند، این کار بی‌اثر خواهد بود. پس مدیران باید چالش‌های کاری واقعی ایجاد کنند. مثلا از این افراد در تیم‌های دیگری که به مهارت جدید آن‌ها نیاز دارند، استفاده کنند یا آن‌ها را در جریان پروژه‌های جدیدی قرار دهند.
همچنین، بعضی افراد خارج از حوزه مهندسی، علاقه‌های دیگری هم دارند. مثلا اگر توسعه‌دهنده‌ای به مدیریت علاقه دارد، رهبران تیم می‌توانند شرایط یادگیری مدیریت را برایشان فراهم کرده و آن‌ها را در این مسیر هدایت کنند.
در حقیقت، همه توسعه‌دهنده‌ها شبیه هم نیستند. هر شخصی مسیر فردی خود را برای دستیابی به رضایت شغلی نیاز دارد. پس مهم است بدانیم هر توسعه‌دهنده می‌خواهد به کجا برسد و کمک کنیم که آن مسیر را طی کند.
زمانی را برای شناخت فردی هر توسعه‌دهنده اختصاص دهید
به‌هرحال، توسعه‌دهنده‌ها هم انسان هستند. آن‌ها احساسات و استرس‌هایی دارند که گاهی روی کارشان تاثیر می‌گذارد. لازم است گاهی، زمانی را به پرداختن به این مشکلات، خارج از حیطه مدیر-کارمند، اختصاص دهیم. باید به آن‌ها این حس را منتقل کنیم که تنها چرخ‌دنده‌ای از یک ماشین بزرگ نیستند.
پس زمانی را به شناختن هر توسعه‌دهنده اختصاص دهید. بعضی دوست دارند صحبت کنند. بعضی دوست دارند در محیطی آرام تنها به کارشان بپردازند. برخورد هم‌سطح مدیران با کارمندان باعث می‌شود توسعه‌دهنده‌ها حرفهای قلبی خود را به‌راحتی بیان کنند. شاید مدیران بتوانند بعضی از دغدغه‌های آن‌ها را رفع کنند یا استرس‌هایشان را کاهش دهند.
کلام آخر
برقراری تعادل بین جنبه‌های تکنیکی و انسانی چالش سختی برای مدیران است. بااین‌وجود، اگر می‌خواهید توسعه‌دهنده‌هایتان را از کارشان راضی نگه دارید، چاره‌ای جز مقابله با این چالش ندارید. تمرکز صرف روی جنبه‌های تکنیکی معمولا باعث می‌شود توسعه‌دهنده‌ها احساس کنند فقط ربات‌های کارگر هستند. پس پیدا کردن راهی برای افزایش رضایت شغلی توسعه‌دهنده‌ها موضوعی کلیدی است. یعنی فضایی به آن‌ها بدهیم که خودشان تصمیم‌گیرنده باشند، سعی کنیم تک‌تک آن‌ها را بشناسیم و درک کنیم چه چیزی به آن‌ها انگیزه پیشرفت می‌دهد.
اگر شما به‌عنوان مدیر بتوانید نشان دهید که تنها دغدغه‌تان پروژه نیست و به اعضای تیم هم اهمیت می‌دهید نقش مهمی را در بالا بردن انگیزه توسعه‌دهنده‌ها بازی کرده‌اید. اما به یاد داشته باشید که هیچ راه میان‌بری برای دستیابی به رضایت شغلی در سازمان وجود ندارد و هر شخص تفاوت‌های فردی خود را دارد.
آیا شما هم تابه‌حال دچار عدم رضایت شغلی شده‌اید؟ یا دغدغه ایجاد رضایت شغلی را در بین تیم‌های توسعه‌دهنده خود داشته‌اید؟ برای ما از تجربه‌هایتان و روش افزایش رضایت شغلی در سازمانتان بنویسید.
منابع: Gitlab
