مهارت‌ها و دانشی که یک مدیر محصول باید داشته باشد

مدیران محصول مسئولیت درک مشتری، شناسایی و اعتبارسنجی مشکلات و تعیین الزامات محصولات جدید را به عهده دارند. یک مدیر محصول خوب دارای مهارت‌هایی برای الهام بخشیدن به تیم خود و متقاعد کردن مدیران است تا کار را به‌خوبی و طبق برنامه پیش ببرد. او به‌عنوان یک فرد متخصص در توسعه مشتری باید بداند که چه‌چیزی، چرا و در چه زمانی ایجاد می‌شود. نقش مدیر محصول همان چیزی است که تیم‌های مختلف یک شرکت را کنار هم نگه می‌دارد. مدیر محصول باید همیشه گوشه چشمی به تمام بخش‌های سازمان داشته باشد؛ از رهبری یک تیم، توسعه محصولات باارزش و راه‌اندازی به‌موقع و با بودجه مناسب گرفته تا اطمینان از سود شرکت از محصولات، همه و همه در حوزه مسئولیت‌های مدیر محصول قرار می‌گیرد. در حال حاضر افراد زیادی به مدیریت محصول علاقه دارند. اما آیا می‌دانید برای تبدیل شدن به یک مدیر محصول خوب چه مهارت‌ها و دانشی لازم است؟

ویژگی‌های یک مدیر محصول خوب چیست؟

قبل از اینکه به بررسی مهارت‌های مدیر محصول بپردازیم، بهتر است ابتدا با ویژگی‌های یک مدیر محصول خوب آشنا شویم. ویژگی‌هایی که می‌تواند یک مدیر محصول معمولی را به یک مدیر محصول خوب تبدیل کند، عبارت‌اند از:

• همدلی

همدلی با احساسات اعضای تیم، مشتریان و ذی‌نفعان برای یک مدیر محصول مهم است. با همدلی کردن شما می‌توانید نقاط حساسشان را پیدا کرده و راه‌حل خوبی به آن‌ها ارائه دهید. این کار با تشویق افراد به همکاری، احتمال موفقیت محصول را افزایش می‌دهد.

• دید وسیع

هر محصول عالی با یک دید وسیع شروع می‌شود. مدیر محصول فراتر از آنچه که در دسترس است، می‌بیند. به همین خاطر، او باید همواره به‌دنبال فرصت‌هایی برای برهم‌زدن وضع موجود و تحقق برنامه‌ای محکم برای رسیدن به هدفی بزرگ‌تر باشد. البته با وجود رویایی فکر کردن و داشتن دید وسیع، مدیر محصول باید بداند چه زمان‌هایی «نه» بگوید. یک مدیر محصول خوب می‌داند که چه ویژگی‌هایی از محصول برای کاربران ارزش ایجاد نمی‌کند و باید آن‌ها را نادیده بگیرد.

• ارتباطات قوی

این روزها ارتباطات در تقریبا تمام شغل‌ها حرف اول را می‌زند. اما ارتباطات قوی در مدیریت محصول چیزی فراتر از سایر شغل‌ها است. پویایی موقعیت مدیر محصول فرد را مجبور می‌کند تا با انواع مختلفی از افراد صحبت کند. این افراد شامل مشتریان، مهندسان، تیم‌های دیگر سازمان و ذی‌نفعان هستند. یک مدیر محصول خوب باید بتواند با هرکدام از این افراد با زبان خودشان صحبت کرده و ایده‌های خود را به بهترین شکل ممکن به افراد منتقل کند.

• تفکر استراتژیک

ایجاد ارزش افزوده برای مشتریان همیشه باید گوشه ذهن مدیر محصول باشد. استراتژی نقش بزرگی در این زمینه ایفا می‌کند. دانستن اینکه محصول چگونه در بازار و در مقابل رقبا قرار می‌گیرد، شکل دیگری از تفکر استراتژیک است که در مدیریت محصول اهمیت زیادی دارد. توانایی اولویت‌بندی ویژگی‌ها و ایجاد نقشه راه قوی با اجرای فوق‌العاده هم باید در کنار استراتژی وجود داشته باشد.

• قاطعیت

یک مدیر محصول خوب هیچ‌وقت منتظر بازخورد دیگران نمی‌ماند. او همیشه بر اساس حقایق و اطلاعات و همچنین درک خود از مشتری بهترین تصمیم را در شرایط مناسب می‌گیرد و به کار خود ادامه می‌دهد. اگر مدیر محصول بتواند اعتماد اعضای تیم را جلب کند، روند انجام کارها بسیار سریع‌تر خواهد شد.

۷ مهارت لازم برای یک مدیر محصول

داشتن ویژگی‌های لازم تنها راه تبدیل شدن به یک مدیر محصول خوب نیست. مدیران محصول موفق دارای انواع مهارت‌های نرم و سخت هستند که رهبری، تصمیم‌گیری و موفقیت را برای آن‌ها به ارمغان می‌آورد. باتوجه‌به تقاضای زیاد برای گرفتن شغل مدیریت محصول، اگر می‌خواهید وجه تمایزی بین خود و سایر افراد متقاضی ایجاد کنید، باید انواع مهارت‌های مدیر محصول خوب را در خود بهبود دهید:

مدیریت راه‌حل‌ها (Solution Management)

مدیر محصول باید مطمئن شود که تمام عملیات تولید در سازمان بدون هیچ‌گونه مشکلی انجام شود و در صورت بروز مشکل، راه‌حلی برای آن پیدا کند. او باید روند تولید را از ابتدا تا زمان تحویل به دست مشتری بررسی کرده و محصول را به‌موقع به آن‌ها برساند. اطمینان از در جریان بودن فرایند تولید، سفارش مواد اولیه در صورت لزوم، نظارت بر پرسنل کار در خط تولید، آموزش و راهنمایی کارکنان، رفع مشکلات، تحقیق روش‌های جدید برای بهبود فرایند تولید و پیاده‌سازی تغییراتی برای کارآمدتر کردن فرایندها از جمله کارهایی است که برای مدیریت راه‌حل انجام می‌شود.

مدیریت الزامات (Requirement Management)

مدیریت الزامات از دیگر مهارت‌های مهم برای مدیریت محصول است که با استفاده از آن مدیر باید از موفقیت اهداف توسعه محصول مطمئن شود. این مهارت مجموعه‌ای از تکنیک‌ها برای مستندسازی، تجزیه‌وتحلیل، اولویت‌بندی و توافق در مورد الزامات است تا تیم‌های مهندسی همیشه از الزامات فعلی و موردتایید برخوردار باشند. داشتن یک برنامه مدیریت الزامات به تیم مهندسی کمک می‌کند تا چرخه عمر توسعه محصول را هدایت کنند. این مهارت با پیگیری تغییرات در الزامات و تقویت ارتباط با ذی‌نفعان از ابتدای تولید محصول، جلوی خطاها را گرفته و به کاهش هزینه‌ها و بهبود کنترل کیفیت کمک می‌کند.

مدیریت ارتباطات (Communication Management)

یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین مهارت‌های مدیر محصول داشتن توانایی مدیریت ارتباطات است. مدیران محصول بخش زیادی از یک روز کاری خود را صرف برقراری ارتباط با افراد مختلف می‌کنند. مدیر محصول مجبور است به‌صورت منظم جلسات مختلفی را برای ارتباط با مشتریان در مورد انتظاراتشان از محصول و همچنین جلساتی برای ارتباط با مدیران و اعضای تیم درمورد اولویت‌های محصول ترتیب دهند.

آن‌ها باید بتوانند در هرکدام از این جلسات متناسب با درک و فهم طرف مقابل صحبت کرده و اطلاعات را برای آن‌ها ساده و قابل‌فهم کنند. از طرفی مدیران محصول باید به‌طور مداوم با تیم‌های خود در ارتباط باشند تا مطمئن شوند آن‌ها در مسیر درست توسعه محصول قرار دارند. یک مدیر محصول بدون داشتن مهارت‌های ارتباطی عالی نمی‌تواند بسیاری از وظایف خود را به‌طور موثر انجام دهد.

مدیریت منابع (Resource Management)

مدیریت منابع از دیگر مهارت‌های مدیر محصول است که تبدیل مناسب ورودی‌های خام را به خروجی نهایی تضمین می‌کند. بدون مدیریت منابع، یک محصول نمی‌تواند با بهترین کارایی و سود لازم روانه بازار شود. این مهارت شامل مجموعه‌ای از وظایف ضروری برای مدیریت و نظارت بر اطلاعات مرتبط با منابع موردنیاز در تولید محصول یا ارائه خدمات است. این منابع می‌تواند شامل تجهیزات، مواد، نیروی کار، انرژی مورد استفاده و… باشد. مدیر محصول باید بتواند با کمک این مهارت از منابع موجود بهترین استفاده را کند و از مسائل مرتبط با کیفیت آن مطمئن شود.

مدیریت انتظارات (Expectation Management)

یکی از سخت‌ترین چالش‌های کاری مدیر محصول این است که بیشتر مردم خوش‌بین هستند. خوش‌بینی ذی‌نفعان و اعضای تیم می‌تواند کار را برای مدیر محصول از آنچه که هست، سخت‌تر کند. پس از مهم‌ترین مهارت‌های مدیر محصول می‌توان به مدیریت انتظارات اشاره کرد. او باید بتواند به ذی‌نفعان کمک کند تا نقشه راه را درک کرده و به آن مانند راهنما نگاه کنند، نه یک وعده. تعریف دقیق انتظارات باعث روشن شدن نقش‌ها  و مسئولیت‌های تمام افراد دخیل در تولید محصول می‌شود. از آنجایی که مسئول نهایی شکست یا موفقیت محصول مدیر محصول است، کسی جز خود او نمی‌تواند انتظارات را به‌خوبی مدیریت کند. ذی‌نفعان و مشتریان در ابتدای کار ممکن است تصورات خیلی خوبی از روند تولید داشته باشند، اما با شروع کار رفته‌رفته واقعیت خود را نشان می‌دهند. اینجاست که مهارت مدیر محصول برای کنترل و مدیریت انتظارات به کار می‌آید.

مدیریت اسناد (Document Management)

ارتباطات کتبی راه یکپارچه‌تری برای تبادل اطلاعات است که تمام اعضای تیم می‌توانند از آن مطلع شوند. به همین دلیل است که مدیران محصول با نگهداری اسناد مربوط به هر وظیفه در زمان خود صرفه‌جویی می‌کنند. واضح است که ایجاد چندین سند برای فرایندهای متعدد و مدیریت آن‌ها به سازماندهی کل فرایند توسعه کمک می‌کند و باعث جلوگیری از مشکلات پیش‌بینی‌نشده ناشی از سوءتفاهم می‌شود.

مدیریت اسناد یکی از مهارت‌های مدیر محصول است که برای توسعه چشم‌انداز دقیق محصول، برنامه‌ریزی، برآورده کردن نیازهای مشتری و… ضرورت دارد. یک مدیر محصول باید اسناد تحلیل رقابتی، اسناد چشم‌انداز و استراتژی محصول، اسناد مشخصات محصول، معیارهای موفقیت، KPI و OKR، نقشه راه، اسناد طراحی و نمونه اولیه، داستان‌ها و سفر مشتری را تهیه و مدیریت کند.

مدیریت ذی‌نفعان (Stakeholder Management)

هر محصول ذی‌نفعان مختلفی با انواع اولویت‌ها و انتظارات دارد. تمام کسانی که به محصول و موفقیت آن علاقه دارند، کسانی که می‌توانند بر تصمیمات مربوط به محصول تاثیر بگذارند و کسانی که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم از محصول تاثیر می‌پذیرند، جزو ذی‌نفعان به حساب می‌آیند. مدیریت ذی‌نفعان که از دیگر مهارت‌های مدیر محصول باید باشد، به‌معنای برخورد با هرکدام از ذی‌نفعان به‌عنوان یک شخصیت منحصربه‌فرد است.

ذی‌نفعان مهندسی، ذی‌نفعان اجرایی، ذی‌نفعان تیم فروش و ذی‌نفعان بازاریابی چهار نوع رایج ذی‌نفعان هستند که مدیر محصول باید بتواند با مهارت خاص خود استراتژی‌های مختص هر گروه را برای ارتباط با آن‌ها و رساندن محصول به هدف پیاده کند.

مدیریت انسانی (Human management)

مدیر محصول مسئولیت هدایت و رهبری تیمی را به عهده دارد که روی تولید محصول یا خدمات جدید کار می‌کنند. یک مدیر محصول خوب باید بتواند تمام افراد درگیر در یک کار را کنار هم جمع کند و راهی برای توانمندسازی اعضای تیم و مشارکت فردی بیابد. از مهارت‌های مدیر محصول این است که بتواند این کار را در مقیاس بزرگ و با سایر تیم‌های مختلف درون سازمان انجام دهد. مدیر محصول با استفاده از مهارت مدیریت انسانی باید از کار اعضای تیم، برخورد با مشتریان و ذی‌نفعان و تعادل بین بخش‌های فنی مربوط به محصول مطمئن شود. گوش دادن به حرف‌های افراد، مدیریت تعارض‌ها و مذاکره با آن‌ها برای رسیدن به حالت برد-برد از جمله مهارت‌های مدیر محصول است که به مدیریت انسانی مربوط می‌شود.

کلام آخر

باتوجه‌به اینکه در هیچ‌کدام از رشته‌های تحصیلی یا دانشگاهی، مهارت‌های مدیر محصول آموزش داده نمی‌شود، تفاوتی ندارد که شما برای رسیدن به این موقعیت شغلی چه مدرکی از چه رشته‌ای دارید. بیشتر مهارت‌های مدیر محصول که در این مقاله به آن پرداخته شد، به‌صورت تجربی و تنها در محل کار به دست می‌آید. بنابراین گذراندن یک دوره آموزشی یا کارآموزی مدیریت محصول می‌تواند تاحدودی راهنمای شما در این مسیر باشد. به نظر شما چه مهارت‌های دیگری برای تبدیل شدن به یک مدیر محصول خوب لازم است؟ آن را با ما به اشتراک بگذارید.