اگر نگاهی به آگهی‌های شغلی بیندازید، بعید است که با موقعیت‌های شغلی مرتبط با مدیریت محصول روبه‌رو نشوید. حتی به احتمال زیاد در دایره ارتباطی خود در لینکدین افرادی را دارید که خود را مدیر محصول معرفی کرده‌اند. اما واقعیت این است که اگر از آن‌ها بپرسید مدیریت محصول چیست، فرقی نمی‌کند کارآموز هستند یا چندین سال در این زمینه تجربه دارند، در هر صورت شاید نتوانند شغل خود را به طور واضح برای شما توضیح دهند. باتوجه‌به اینکه ما هم در تیم محصول دیجیکالا با این چالش روبه‌رو هستیم و شاید هنوز هم نتوانسته‌ایم شغل خود را برای نزدیکان و خانواده خود توضیح دهیم، تصمیم گرفتیم تا در این مقاله با زبان ساده از وظایف و مسئولیت‌های خود حرف بزنیم. هرچند توصیف این شغل برای افراد خارج از دنیای فناوری کار بسیار دشواری است، اما شاید بتوانیم با صحبت در مورد کارهایی که در طول یک روز کاری خود انجام می‌دهیم، ایده‌هایی در مورد این نقش در اختیارتان بگذاریم.
مدیر محصول کیست و ما در تیم محصول دیجیکالا چه وظایفی را به عهده داریم؟
زمانی که می‌خواهیم در مورد یک موضوع اطلاعاتی کسب کنیم، قطعا اولین بار به سراغ گوگل می‌رویم. اما اولین نتایج گوگل معمولا چند مقاله کلی و تعدادی تعریف کلیشه‌ای از آن موضوع به ما می‌دهد. احتمالا بسیاری از شما این سوال را بارها جستجو کرده‌اید، ولی هنوز هم نمی‌دانید که مدیر محصول کیست و چه مسئولیت‌هایی دارد.
دیجیکالا شرکت بزرگی است که بین افراد و بخش‌های مختلف آن وابستگی‌های زیادی وجود دارد. این وابستگی‌ها در بیشتر مواقع می‌تواند روی زمان‌بندی‌های انجام‌شده برای ارائه خدمت یا محصول جدید به کاربران، تاثیر بگذارد. وظیفه اصلی ما در تیم محصول دیجیکالا این است که بتوانیم به بهترین شکل ممکن تمام افراد، بخش‌های مختلف، توسعه محصول و خدمت جدید را در یک راستا قرار دهیم تا در نهایت، شرکت را به اهداف نهایی و چشم‌انداز خود، نزدیک کنیم.
در حالت کلی، ما باید نیاز مشتری و اهداف نهایی کسب‌وکار را شناسایی کنیم تا محصولی مطابق با این نیازها به بازار ارائه دهیم. همچنین چشم‌اندازی را برای محصول خود در نظر می‌گیریم و برای تبدیل کردن این چشم‌انداز به واقعیت، به هدایت تیم توسعه محصول می‌پردازیم. اما کار ما به همین‌جا ختم نمی‌شود و پس از ارائه به بازار هم باید با مشتریان ارتباط برقرار کنیم تا با گرفتن بازخورد، محصول یا خدمتمان را روزبه‌روز بهبود دهیم.
مسئولیت صفر تا صد طراحی، توسعه و ارائه محصول به بازار بر عهده هرکدام از مدیران و تحلیلگران تیم محصول دیجیکالا است. هر بخش از این کار توسط تیم‌های مختلفی انجام می‌شود که ما وظیفه هماهنگ و همسو کردن آن‌ها را به عهده داریم. برای درک بهتر مدیریت محصول برایتان یک مثال می‌آوریم که ابوالفضل جعفرزاده پور در تیم محصول دیجیکالا همیشه از آن یاد می‌کند.
جوکر را حتما می‌شناسید؛ شخصیت شروری که در کتاب‌های کمیک زبانزد است و شهر را به آتش می‌کشد. جوکر جدای از شخصیت شروری که دارد، یک مدیر محصول به تمام معنا است. او هیچ قدرت یا اختیاری روی افراد گاتهام سیتی ندارد. اما می‌بینیم که چطور می‌تواند افراد و حتی فعالیت‌های آن‌ها را به‌گونه‌ای در راستای هم قرار دهد که در نهایت هدف خود را محقق کند.
درسی که ما از مثال جوکر می‌گیریم، این است که باید بتوانیم با تمام افراد سازمان خود ارتباط برقرار کنیم و اهداف و فعالیت‌های آن‌ها را با یکدیگر همسو کنیم. هدف ما به‌عنوان مدیران محصول دیجیکالا چیزی جز راه‌اندازی موفق یک محصول و کسب رضایت مشتری‌ها نیست. ما چشم‌انداز روشنی از آینده محصول خود برای تیم‌های مختلف به تصویر می‌کشیم و تلاش می‌کنیم تا همه را در یک مسیر مشابه قرار دهیم.
ویژگی‌ها و مهارت‌های لازم برای یک مدیر محصول
ردیف کردن چند ویژگی و مهارت برای مدیر محصول کار ساده‌ای است. البته روی کاغذ، هیچ کاری دشوار نیست؛ مهم همان پیاده کردن مهارت‌ها است که بخش زیادی از آن تنها از طریق تجربه به دست می‌آید. آتنا مکتوبیان، مدیر محصول مرکز پردازش (Fullfilment) دیجیکالا، مهارت‌های لازم یک مدیر محصول را این‌طور توصیف می‌کند که: «مدیر محصول باید مهارت‌های متنوعی برای همسو کردن، همراه کردن و رهبری افراد داشته باشد. در کنار این مهارت‌ها، داشتن ویژگی‌هایی مانند همدل بودن اهمیت ویژه‌ای دارد. در واقع او باید با تیم توسعه محصول، تیم تحلیل محصول، مشتری‌ها و ذی‌نفعان همدل باشد تا بتواند آن‌ها را همسو و رهبری کند.»
ما همسو کردن را مهم‌ترین مهارت، اصلی‌ترین وظیفه و حتی قوت غالب خود در تیم مدیریت محصول دیجیکالا می‌دانیم. گاهی اوقات بخش‌هایی از شرکت هیچ ارتباطی با محصول ندارند، اما باز هم باید به‌خاطر نتیجه نهایی، با تیم‌های محصول همسو شوند. از دیگر ویژگی‌هایی که برای موفقیت در مدیریت محصول لازم می‌دانیم، داشتن عشق و علاقه نسبت به محصول است. زمانی که ما عاشق محصول خود هستیم، تلاش می‌کنیم کوچک‌ترین مشکلات مربوط به آن را برطرف کنیم تا در نهایت یک محصول عالی به مشتریان خود ارائه دهیم.
مدیر محصول خوب را می‌توانیم به حرف «I» تشبیه کنیم که باوجوداینکه هنوز پایش روی زمین است، کشیده شده و قد بسیار بلندی دارد. قد بلند در واقع استعاره از داشتن دید وسیع برای مشاهده تمام اتفاقات از بالا و با زاویه ۳۶۰ درجه است. یعنی مدیر محصول نه‌تنها مشکلات عمده طراحی و توسعه محصول را حل می‌کند، بلکه روی مشکلات پایین‌دست و جزئی هم تمرکز دارد. خلاصه بگوییم، مدیر محصول باید از تمام پیچیدگی‌ها، مسائل و نحوه طراحی و اجرای محصول باخبر بوده و دید روشنی از آینده آن داشته باشد.
با همه این‌ها، اگر بخواهیم سه مهارت مهم را برای تبدیل شدن به یک مدیر محصول موفق را نام ببریم، آن‌ها عبارت‌اند از:
- مهارت ایجاد اعتماد در افراد
- اولویت‌بندی کارها به‌صورت روزانه، هفتگی و ماهانه
- مدیریت زمان
آیا برای فعالیت در مدیریت محصول به مدرک تحصیلی خاصی نیاز داریم؟
اگر در میان رشته‌های مدیریتی یا مهندسی دانشگاه‌های مختلف بگردید، رشته‌ای با نام مدیریت محصول پیدا نخواهید کرد. همچنین اگر از مدیران محصول مختلف پرس‌وجو کنید، متوجه می‌شوید که هرکسی ممکن است از هر رشته‌ای به این حوزه شغلی وارد شده باشد. پس مدیریت محصول بیشتر از اینکه به مدرک تحصیلی خاصی نیاز داشته باشد، نیازمند مهارت‌هایی است که در بالا در مورد آن صحبت کردیم.
ما در تیم محصول دیجیکالا مدیران مختلفی با سوابق تحصیلی متفاوت داریم؛ از رشته‌های مهندسی مانند برق گرفته تا مباحث بین‌رشته‌ای مانند صنایع تحلیل سیستم‌ها. درست است که این رشته‌ها کاملا با هم تفاوت دارند، اما وجه شباهت آن‌ها را می‌توانیم در کار کردن با اعداد و ارقام پیدا کنیم.
احتمالا بسیاری از شما در دوران تحصیل خود مدام از مشتق و انتگرال گله کرده‌اید و قوانین فیزیک و شیمی اشکتان را درآورده است. حتی با خود گفته‌اید: «این درس‌ها به چه‌کار من می‌آید؟» مدیریت محصول دقیقا همان رشته‌ای است که حالا می‌توانید از این آموخته‌ها استفاده کنید.
داشتن دانش ریاضیاتی به‌قدری مهم است که ما تمام افراد تیم خود را بر اساس شم ریاضیاتی و استعداد کار کردن با آمار و اعداد محک می‌زنیم. چون معتقدیم که مباحث آمار و احتمال، انتگرال و… بازوی اصلی مدیریت محصول به حساب می‌آیند.
از تمام این مهارت‌ها و سوابق تحصیلی که بگذریم، مدیر محصول باید با فرایند طراحی و توسعه محصول آشنایی کافی داشته باشد. همچنین مدیران محصول باید کار با تمام ابزارها و دستگاه‌های عملیاتی را بلد باشند و در آن عمیق شوند. پس می‌توانیم بگوییم که درگیر شدن با مسیر عملیاتی محصول یک وجه جدایی‌ناپذیر از این شغل است.
یک روز کاری ما به‌عنوان مدیران محصول دیجیکالا
همان‌طور که گفتیم یک مدیر محصول وظایف و مسئولیت‌های بی‌شماری دارد که باتوجه‌به نوع محصول و شرکتی که در آن کار می‌کنید، این مسئولیت‌ها می‌تواند متفاوت باشد. اما برگزاری جلسه‌ها و ارتباط با افراد سطح‌های مختلف شرکت یک وظیفه مشترک بین تمام مدیران محصول است. ما در تیم محصول دیجیکالا به طور مرتب، روزانه یا هفتگی با مشتری‌ها، اعضای تیم محصول، افراد شاغل در بخش‌های دیگر شرکت، تیم عملیاتی، ذی‌نفعان، هیئت‌مدیره و… در ارتباط هستیم.
نوع جلسات و لحن صحبت با هرکدام از این افراد با دیگری متفاوت است. مثلا صحبت کردن با هیئت مدیره باید در قالب یک گزارش جامع و سطح بالا باشد. اما ارتباط با کاربران و مشتری‌ها باید با زبان ساده انجام شود. ما این موضوع را به رفتار نور تشبیه می‌کنیم. نور بعضی جاها رفتار ذره‌ای از خود نشان می‌دهد و گاهی اوقات رفتار موجی دارد. ما معتقدیم مدیر محصول باید بتواند مانند نور رفتار کند؛ یعنی بتواند رفتار خود را با شرایط سازگار کرده و خود را با آن وفق دهد.
ما به‌عنوان مدیران محصول در دیجیکالا، بیشتر از هرکس دیگری باید به این اصل معتقد باشیم که تنها چیز ثابت در جهان، تغییر است. پس همیشه خود را برای ایجاد هرگونه تغییری در برنامه‌ها و پیش‌بینی‌ها آماده می‌کنیم.
تصور دیگران از مدیر محصول بودن چگونه است؟
یکی از چالش‌هایی که ما در توضیح شغل خود به دیگران داریم، این است که بیشتر اوقات، افراد تصور می‌کنند منظور ما از محصول، محصولاتی است که روی سایت دیجیکالا به فروش می‌رسند. البته این چالش به‌خاطر تشابه اسمی محصول فیزیکی و محصول نرم‌افزاری به وجود می‌آید که کاملا قابل‌درک است و حتی در خارج از ایران هم وجود دارد. به‌طوری که ما بارها ایمیل‌هایی از برندهای مختلف خارجی دریافت کرده‌ایم که از ما می‌خواهند کالاهای خود را روی سایت دیجیکالا قرار دهند.
علاوه بر این، بسیاری از ما در تیم محصول دیجیکالا تجربه‌های جالبی از افرادی داریم که از ما در مورد موجودی محصولات دیجیکالا می‌پرسند و حتی برای خرید از سایت درخواست تخفیف می‌کنند. برای همین است که می‌گوییم که توضیح شغلمان کاری سخت است.
کلام آخر
حالا شما هم درک می‌کنید که مدیریت محصول چه‌کار پردغدغه و چالش‌برانگیزی می‌تواند باشد. در این مقاله سعی کردیم به زبان خیلی ساده این شغل جذاب و البته پردرآمد را به شما معرفی کنیم و با صحبت کردن از تجربیات خود، پیش‌نیازها و مهارت‌های لازم را برای این کار توضیح دهیم. همچنین امیدواریم روزی برسد که مدیران محصول با سوالاتی مانند «چی می‌فروشی؟»، «بهم تخفیف میدی؟»، «سفارشم را سر راهت از شرکت بگیر و بیار» و … مواجه نشوند.
شما چه ذهنیتی راجع به مدیریت محصول دارید؟ آن را با ما به اشتراک بگذارید.
