ویژگی اصلی عصر امروز که آن را با نام عصر تحول دیجیتال می‌شناسیم، خودکار شدن کارها است. اگر نگاهی به زندگی خود بیندازیم و آن را با چند دهه قبل‌تر مقایسه کنیم، این تحول را به‌وضوح خواهیم دید. هرچند در حال حاضر هوش مصنوعی و کلان‌داده‌ها به‌قدری با زندگی ما آمیخته شده‌اند که ممکن است حتی به چشم هم نیایند. در چنین دوره‌ای، حجم زیادی داده تولید می‌شود که نیازمند تحلیل، بررسی و کار روی آن‌ها است. استفاده مفید از این داده‌ها جز با استفاده از علم هوش مصنوعی و کلان داده امکان‌پذیر نیست. پس می‌توانیم این دو تکنولوژی نوظهور را از مهم‌ترین رشته‌های علمی در دنیای حاضر بدانیم؛ همان‌طور که اگر نگاهی به فهرست برترین تکنولوژی‌ها بیندازید، نام این دو علم را در ابتدای این فهرست خواهید دید. در شرکت دیجی‌کالا هم ما از هوش مصنوعی و کلان‌داده برای تحلیل داده‌ها و تصمیم‌گیری‌ها استفاده می‌کنیم. اما در تیم هوش مصنوعی و کلان‌داده دیجی‌کالا چه می‌گذرد؟
نقش هوش مصنوعی و کلان‌داده در زندگی امروز ما چیست؟
برای اینکه بهتر با نقش هوش مصنوعی در زندگی امروز آشنا شوید، یک روز معمولی خود را در نظر بگیرید. از خواب بیدار می‌شوید، برای رفتن به محل کار یک تاکسی اینترنتی می‌گیرید یا اگر قرار است با ماشین خود بروید، از اپلیکیشن‌های مسیریابی استفاده می‌کنید. خریدهای خود را اینترنتی انجام می‌دهید و حتی با استفاده از لنز هوشمند تلفن همراه خود عکس می‌گیرید. هوش مصنوعی بسیاری از کارهای دنیای امروز را راحت‌تر کرده است؛ هرچند متوجه چگونگی کاربرد این علم در آن نباشید.
هوش مصنوعی می‌تواند انسان‌ها را بهتر بشناسد، سرویس‌های مناسبی به آن‌ها ارائه دهد و با بهینه‌سازی کارها تاثیر مثبتی روی زندگی‌ها بگذارد. البته منظور ما از زندگی تنها زندگی فردی نیست. هوش مصنوعی کسب‌وکارها را هم تا حد قابل‌توجهی بهبود داده است. در گذشته، کسب‌وکارها با بینش‌های سطح پایین و به‌صورت کاملا سنتی اداره می‌شدند و همین سطح برای ارائه خدمات به مشتریان کافی بود. اما در حال حاضر، با بزرگ شدن مقیاس کسب‌وکارها، روش‌های سنتی دیگر پاسخگو نیستند و برای رسیدن به بینش عمیق‌تر و ارائه خدمات به افراد بیشتر، به هوش مصنوعی نیاز است.
به‌عنوان مثال، ارائه خدمات در دیجی‌کالا با چند میلیون کالا و مشتری در سراسر ایران جز با کمک هوش مصنوعی و کلان‌داده‌ها امکان‌پذیر نیست. ما در تیم هوش مصنوعی دیجی‌کالا تمام تلاش خود را برای بهبود زندگی افراد می‌کنیم. خدماتی که ما به یک فرد در روستایی دورافتاده ارائه می‌دهیم با خدمات ارائه‌شده به شخصی ثروتمند در بهترین منطقه تهران یکسان است و این جز به لطف هوش مصنوعی و کلان‌داده ممکن نیست.
ما در دیجی‌کالا از هوش مصنوعی و کلان‌داده چه استفاده‌ای می‌کنیم؟
نوید شهدی، سرپرست تیم کلان‌داده و هوش مصنوعی دیجی‌کالا همیشه می‌گوید که «بسیاری از مردم یک دید فانتزی نسبت به هوش مصنوعی دارند. در صورتی که هوش مصنوعی تنها یک ابزار است که به ما کمک می‌کند تا سرویس‌های بهتر، باکیفیت‌تر و با ضریب نفوذ بیشتری به کاربران خود ارائه دهیم». پس ما در تیم هوش مصنوعی دیجی‌کالا به‌دنبال استفاده از هوش مصنوعی برای تاثیرگذاری در زندگی واقعی انسان‌ها هستیم. همان‌طور که در دوران همه‌گیری کرونا، با افزایش تقاضای خرید آنلاین، اهمیت این ابزار را بیشتر از قبل احساس کردیم.
دیجی‌کالا یک فروشگاه اینترنتی با چند میلیون کالا است و انتخاب محصولات دلخواه از بین این حجم از کالا، می‌تواند کار دشواری باشد. ما با استفاده از هوش مصنوعی صفحه اصلی دیجی‌کالا را بر اساس علایق و سلیقه خاص هر مشتری شخصی‌سازی کرده‌ایم. یعنی کاربران بعد از انتخاب یک محصول، محصولات مرتبط با آن را مشاهده می‌کنند و این کار باعث راحت‌تر شدن فرایند خرید می‌شود.
پس هوش مصنوعی استفاده‌شده در دیجی‌کالا تجربه خرید کاربران را بهبود داده و آن را شخصی‌سازی می‌کند. در واقع این علم یا ابزار مفید باعث می‌شود که کاربران بتوانند نیاز خود را به بهترین شکل ممکن رفع کنند.
ما در تیم هوش مصنوعی دیجی‌کالا علاوه بر اینکه به بهبود تجربه کاربری مشتریان کمک کرده‌ایم، تلاش می‌کنیم تا نیروهای عملیاتی دیجی‌کالا هم بتوانند کارهای خود را راحت‌تر انجام دهند. در حقیقت، ما با استفاده از هوش مصنوعی، ابزاری برای تصمیم‌گیری بهتر و سریع‌تر در اختیار تیم‌های عملیاتی قرار می‌دهیم. مثلا بررسی نظرات کاربران روی سایت یکی از کارهایی بود که زمان زیادی را از همکاران ما می‌گرفت. در حال حاضر این فرایند توسط هوش مصنوعی به‌صورت خودکار انجام می‌شود.
در حالت کلی، محصولات ما در تیم هوش مصنوعی دیجی‌کالا به سه گروه زیر تقسیم می‌شود:
- محصولات دیسکاوری (Discovery): محصولات دیسکاوری دسته‌ای از محصولات ما هستند که به کاربران در پیدا کردن کالاهای موردنیازشان کمک می‌کنند. این محصولات به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند؛ دسته اول جستجو و دسته دوم پیشنهادها. وقتی کاربر به دنبال کالایی خاص در دیجی‌کالا می‌گردد، با استفاده از قابلیت جستجو در سایت می‌تواند به برند، دسته و محصول موردنظر خود برسد. ولی گاهی اوقات قبل از اینکه کاربر برای خرید چیزی اقدام کند، سیستم پیشنهاد دهنده با توجه به خریدها و بازدیدهای کاربر، کالاهایی را به او پیشنهاد می‌دهد. در نهایت این محصولات در نقش یک فروشنده حرفه‌ای مجازی به کاربر کمک می‌کنند تا تجربه خرید بهتری داشته باشد و کالاهای مورد علاقه‌اش را در زمان کمتر و با سهولت بیشتری پیدا و خریداری کند.
- محصولات نان‌دیسکاوری (Nondiscovery): این دسته از محصولات برای ارائه خدمات به سایر بخش‌ها و تیم‌های دیجی‌کالا مانند تیم بازاریابی، تیم محتوا، تیم بازرگانی، تیم عملیاتی و… به وجود آمده‌اند. ما در تیم هوش مصنوعی تقریبا با تمام تیم‌های دیگر صحبت می‌کنیم، به نیازهای آن‌ها گوش می‌دهیم و سعی می‌کنیم با کمک همدیگر، راه‌حل‌های بهینه‌ای برای حل مشکلات پیدا کنیم. مثلا بررسی خودکار نظرات کاربران در این دسته قرار می‌گیرد.
- محصولات پلتفرم (Platform): دسته سوم از محصولات ما در واقع بستری را برای محصولات دیسکاوری و نان‌دیسکاوری فراهم می‌کنند که بتوانند به‌صورت مقیاس‌پذیر مورد استفاده قرار بگیرند و در طول زمان بهبود پیدا کنند.
تیم هوش مصنوعی دیجی‌کالا چگونه شکل گرفت؟
تا سال ۱۳۹۸ دیجی‌کالا هیچ تیم رسمی و مشخصی برای هوش مصنوعی نداشت و پروژه‌های هوش مصنوعی دیجی‌کالا توسط افرادی در تیم مهندسی انجام می‌شد. در این زمان ما کمبود نگاه محصولی را در حوزه هوش مصنوعی به‌خوبی احساس می‌کردیم و به فرایندهایی نیاز داشتیم تا بتوانند در مقیاس بزرگتری عمل کنند.
پس در این زمان، تیم رسمی هوش مصنوعی در دیجی‌کالا شکل گرفت که اهداف و نتایج کلیدی، ساختار، مدیر برنامه و مدیر محصول خاص خود را داشت. با وجود این تیم، می‌توانستیم به فعالیت‌هایی که در زمینه هوش مصنوعی انجام می‌دهیم، به چشم محصول نگاه کرده و کارها را مقیاس‌پذیر کنیم. یعنی حالا می‌توانیم کارها را در حجم وسیع‌تر با همان کیفیت اولیه انجام دهیم.
اضافه کردن فرایندهای درست، داشتن تفکر محصولی، قرار دادن افراد مناسب در مسئولیت‌ها، تعریف درست مسئولیت‌ها و برقراری ارتباط بین آن‌ها از جمله کارهایی بود که در ابتدای شکل‌گیری تیم هوش مصنوعی درگیر آن بودیم.
در ابتدا تیم هوش مصنوعی کمتر از ۱۰ نفر عضو داشت، اما با توجه به اینکه تمرکز روی داده‌ها و هوش مصنوعی در شرکت بزرگی مثل دیجی‌کالا بسیار زیاد است، تشکیل این تیم را می‌توانیم جزو مهم‌ترین رویدادهای دیجی‌کالا بدانیم. در حال حاضر تیم ما بیشتر از ۳۰ نفر متخصص و مهندس در زمینه هوش مصنوعی و کلان‌داده‌ها دارد و با توجه به نیازمان یعنی تمرکز بیشتر روی داده‌ها و ارزش افزوده‌ای که برای شرکت و کاربران ایجاد می‌کنیم، قصد داریم تعداد افراد تیم خود را افزایش دهیم. تشکیل چنین تیمی از این تعداد متخصص هوش مصنوعی، تقریبا در جهان بی‌سابقه است.
ما در تیم هوش مصنوعی دیجی‌کالا در طیف گسترده‌ای از فعالیت‌ها، وظایف مشخصی را به عهده داریم و سعی می‌کنیم هوش مصنوعی را در بخش‌های مختلف دیجی‌کالا پیاده‌سازی کنیم؛ از بخش انبار گرفته تا تحویل کالا، تیم بازرگانی، تیم بازاریابی، تیم تکنولوژی، بخش‌های فروش و… هرکدام از این بخش‌ها مسائل و داده‌های زیادی دارند که به کارهای ما تنوع می‌بخشند.
ساختار تیم هوش مصنوعی دیجی‌کالا چگونه است؟
تیم هوش مصنوعی دیجی‌کالا از چهار بخش مختلف تشکیل شده است که هر کدام از آن‌ها وظایف خاص خود را دارند. تیم‌های ما در بخش هوش مصنوعی عبارت‌اند از:
- تیم علوم داده: تیم علم داده ما به دو دسته اصلی دیسکاوری و نان‌دیسکاوری تقسیم می‌شود. همان‌طور که در قسمت محصولات هم گفتیم، دیسکاوری جنبه B2C تیم ما است که به ارائه خدمات به کاربران می‌پردازد؛ مانند جستجوی محصول، دادن پیشنهادات شخصی‌سازی‌شده و غیرشخصی‌سازی‌شده.
- تیم مدیریت برنامه: متخصصان ما در تیم برنامه وظیفه دارند تا از روند پیشرفت پروژه‌ها و متوقف نشدن آن مطمئن شوند و صفر تا صد پروژه‌ها را از نظر زمان و انرژی بررسی کنند.
- تیم مدیریت محصول: تیم مدیریت محصول مرزهای یک محصول را مشخص می‌کند؛ مثلا یک محصول به چه ویژگی‌های جدیدی نیاز دارد تا برای کاربران قابل‌استفاده باشد.
- تیم مهندسی داده: اعضای این تیم بستر مناسبی برای فعالیت‌های تیم علوم داده شامل دیتا، فضای لازم برای ذخیره کردن پروژه، ساختن مدل‌ها و آنالیز آن‌ها فراهم می‌کنند. علاوه بر این، استخراج بینش‌ها و داده‌های لازم برای کسب‌وکار از دیگر وظایف ما در تیم مهندسی داده است.
اعضای تیم هوش مصنوعی و کلان‌داده چه مهارت‌هایی باید داشته باشند؟
برای درک بهتر مهارت‌های لازم برای مهندسان هوش مصنوعی، بهتر است تا روند کاری خود را برای انجام کامل پروژه بگوییم. زمانی که یک پروژه تعریف می‌شود، ما در تیم علوم داده نیاز داریم تا با تعدادی از سهام‌داران جلسه‌ای تنظیم کنیم و در مورد مشکلاتی که دارند، حرف بزنیم. سپس باید درمورد زمینه کاری آن‌ها تحقیق کنیم و اطلاعات و دانش لازم را به دست آوریم تا بتوانیم مسئله را کاملا درک کرده و به‌دنبال راه‌حل‌های مناسب بگردیم.
پس ما در تیم علوم داده باید برای تجزیه‌وتحلیل و درک مسئله توانایی تفکر تحلیلی داشته باشیم. بعد از شناسایی پروژه، ما باید بتوانیم مشکل را به یک مسئله تکنیکال تبدیل کنیم تا در قالب الگوریتم‌ها و کدنویسی قابل‌حل باشد.
جمع‌آوری داده‌ها برای حل مسئله در این مرحله شروع می‌شود. پس باید بتوانیم داده‌های لازم را جمع‌آوری، استخراج و در صورت نیاز ایجاد کنیم. به همین خاطر تمام اعضای ما در تیم هوش مصنوعی دیجی‌کالا، معمولا دانش زیادی در زمینه پایگاه داده دارند.
تمام داده‌های جمع‌آوری‌شده معمولا مفید نیستند یا بینش خوبی به ما نمی‌دهند. پس ما باید با استفاده از آمار و ریاضیات، به تمیز کردن داده‌ها بپردازیم. مرحله بعد از تمیزسازی داده‌ها، مدل‌سازی است. در این مرحله مهارت‌های یادگیری ماشین اهمیت زیادی دارد. چون باید با استفاده از مدل‌های یادگیری ماشین، پیش‌بینی‌های لازم را بسازیم و نتایج مطلوبمان را به دست آوریم.
در نهایت بخش ارزیابی و ارائه کردن محصول است که به شکل‌های مختلفی مانند API یا هر شکل دیگری در اختیار صاحب پروژه قرار می‌گیرد. تمام این بخش‌ها و مراحل انجام کار، نیازمند دانش بالایی از برنامه‌نویسی است. به‌طورکلی مهارت‌های لازم برای اعضای تیم هوش مصنوعی در دیجی‌کالا عبارت‌اند از:
- مهارت‌های ارتباطی
- داشتن تفکر تحلیلی
- مهارت‌های آمار و ریاضیاتی
- دانش برنامه‌نویسی
- دانش یادگیری ماشین
- مهارت‌های کار با داده‌ها و کلان‌داده‌ها
- مهارت‌های کار با ابزارهای کلان‌داده‌ها مانند اسپارک
کلام آخر
هوش مصنوعی برترین تکنولوژی حال حاضر در دنیا است و تاثیر آن در تمام جنبه‌های زندگی و کسب‌وکارها به‌وضوح مشاهده می‌شود. همان‌طور که در این مقاله گفتیم، تیم هوش مصنوعی دیجی‌کالا عمر زیادی ندارد، اما ما توانسته‌ایم در همین مدت کوتاه مزیت‌ها و ارزش افزوده زیادی برای شرکت خود به وجود آوریم و حتی تجربه کاربران خود را تا حد زیادی بهبود دهیم.
اگر شما هم به کار کردن در زمینه هوش مصنوعی و کلان‌داده‌ها علاقه‌مندید و توانایی‌ها و مهارت‌های لازم برای آن را در خود می‌بینید، با ما در ارتباط باشید.
